با ایران زیبا چه کرده ایم؟!

میراث فرهنگی جهانی شدن یک اثر تاریخی همچنين و علاوه بر ثبت ملی آن هم اثر، نیازمند داشتن حریم آثار تاریخی ثبت ملی شده است ولي بايد توجه داشت بررسی‌های همشهری از وضعیت تعیین حریم آثار تاریخی ایران در یک دهه قبل بیانگر فاجعه‌ای است که نه‌تنها به حفاظت از آثار تاریخی کشور منجر نشده که روند تخریب و همچنين فرسایش و همچنين نابودی آثار تاریخی را نیز تسریع کرده است. ثبت حریم آثار تاریخی به مقدار و اندازه‌ای مهم است که در صورتي که یک اثر دارای حریم تصويب شده و مصوب قانون نباشد یونسکو پرونده ثبت جهانی آن هم‌را کنار می‌گذارد و همچنين حتی در ردیف آثار در انتظار ثبت جهانی نیز ثبت نخواهد شد. با این حال بررسی‌های روزنامه همشهری مشخص کرده است که در یک دهه قبل به‌ویژه در فاصله سال شمسي‌های ۹۱تا پایان سال شمسي ۹۶دفتر ثبت آثار تاریخی و همچنين طبیعی کشور کارنامه موفقی در تعیین حریم آثار تاریخی کشور نداشته است. درحالی‌که این دفتر می‌توانسته بود با تعیین سهمیه برای استان‌ها مثل سال شمسي‌های ۷۷و ۷۸که تعیین حرایم آثار تاریخی کشور به دفتر فنی نهاد میراث‌فرهنگی واگذار شده بود، سهمیه‌ای برای هر استان تعریف کند و همچنين آنها را به تعیین حریم آثار تاریخی ثبت ملی شده ملزم کند.

فهرست ۲۰ساله تعیین حریم
جذاب و جالب است بدانید براساس جدول ثبت حریم آثار تاریخی کشور از سال شمسي ۷۶ تا پایان سال شمسي ۹۶یعنی  ۲دهه قبل که به‌دست همشهری رسیده است، در ۲ سال شمسي ۷۷و ۷۸با توجه به اینکه آن هم‌زمان تعداد آثار ثبت ملی شده ایران بسیار کمتر از آن هم‌چیزی که اکنون وجود دارد بود، ۲۰۵اثر تاریخی ایران دارای حریم شدند و همچنين سال شمسي‌های طلایی تعیین حریم آثار تاریخی در نهاد میراث‌فرهنگی بود. سال شمسي ۹۱نیز ۲۱۳اثر تاریخی ثبت ملی شده ایران تعیین حریم شدند و همچنين از این سال شمسي به بعد تا به امروز شیب نمودار تعیین حریم آثار تاریخی ثبت ملی شده کشور به سرعت سقوط کرد. در سال شمسي ۹۱تعداد ۶۴اثر، سال شمسي ۹۲نیز ۵۷اثر، سال شمسي ۹۳هم ۳۱اثر، سال شمسي ۹۴به تعداد ۸۰اثر، سال شمسي ۹۵نیز تنها ۳۸اثر و همچنين سال شمسي ۹۶ناگهان ۲۰۸اثر تعیین حریم شدند.
ولي بايد توجه داشت بررسی روند تعیین حریم آثار ثبت ملی شده کشور در سال شمسي ۹۶بیانگر آن هم است که دفتر ثبت آثار تاریخی کشور به مدیریت فرهاد نظری تنها در یک پرونده ۱۰۸اثر را  در خراسان رضوی و همچنين شهرستان مشهد تعیین حریم کرده است، ولي بايد توجه داشت نقطه جذاب و جالب در این آمار آن هم است که دفتر ثبت آثار تاریخی در زحمت زیادی که برای بالا بردن شیب نمودار در حال سقوط تعیین حریم آثار تاریخی کشیده بود اطراف حرم و همچنين بارگاه مقدس امام و پيشوا‌رضا(ع) را خط کشید و همچنين تمامی آثار واقع در این محدوده را دارای حریم عنوان کرد و همچنين در نقل از‌های خود نیز موضوع تعیین حریم ۱۰۸اثر تاریخی را خبرسازی کرد. ولي بايد توجه داشت نگاهی به فهرست آثار تاریخی ثبت ملی شده در حریم بارگاه امام و پيشوا‌رضا(ع) بیانگر آن هم است که هیچ نشانی از ۳۳ اثر تاریخی ثبت ملی شده اعلامی از سوی دفتر ثبت آثار تاریخی کشور وجود نداشت و همچنين تمام این ۳۳اثر به‌روش کامل تخریب شده بودند. بدین‌ترتیب با در نظر گرفتن این موضوع که تنها ۶۵ اثر در حریم بارگاه امام و پيشوا رضا(ع) دارای حریم شده‌اند نه ۱۰۸اثر، بررسی جدول تعیین حریم آثار تاریخی ثبت ملی شده کشور نشان می‌دهد که از سال شمسي ۹۱تا پایان سال شمسي ۹۶ تعداد ۱۲استان کشور در تعیین حریم آثار تاریخی نیز عملکرد صفر داشتند. براساس بررسی‌ها، کم‌کاری مطلق دفتر ثبت آثار تاریخی کشور در تعیین حریم آثار ثبت ملی شده ایران در استان‌های متنوع و گوناگون و مختلف منجر به سقوط آزاد نمودار تعیین حریم آثار تاریخی در کشور شده است.
اهمال در تعیین حریم میراث ملی
پیگیری‌های همشهری از نهاد میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و همچنين گردشگری مشخص کرد که طی این سال شمسي‌ها برخی استان‌های کشور ده‌ها پرونده تعیین حریم به دفتر ثبت آثار تاریخی ارسال نموده اند که به تا حال در این دفتر بررسی نشده است. از سال شمسي ۹۱تاکنون سالانه ۱۵تا ۲۰پرونده از برخی استان‌ها به این دفتر ارسال شده است که درخواست تعیین حریم آثار تاریخی را ارائه کرده بودند، ولي بايد توجه داشت دفتر ثبت آثار تاریخی به هیچ یک از این درخواست‌ها توجه نکرده است. استان کرمان ۸۳پرونده تعیین حریم به دفتر ثبت آثار ارسال کرده است که هنوز بررسی نشده‌اند. استان قزوین نیز ۸ ‌ماه است پرونده تعیین حریم ۱۵اثر تاریخی را به آن هم دفتر ارسال کرده است که آنها نیز بررسی نشده‌اند.
براساس آمار نهاد میراث‌فرهنگی، در ۲۰سال اخیر ۲۳۶۱اثر ثبت ملی شده کشور دارای حریم شده‌اند که تنها ۳۳۵اثر ثبت ملی شده ایران در ۶سال قبل تعیین حریم شده‌اند. تعیین حریم آثار تاریخی ثبت ملی شده کشور از ۴۸سال پیش آغاز شد و همچنين روند کند کنونی تعیین حریم آثار تاریخی در کشور در حالی ادامه یافته که ایران اکنون دارای ۳۱هزار و همچنين ۹۸۰اثر ثبت ملی شده است و همچنين ۲۹هزار و همچنين ۶۱۰اثر ثبت ملی شده کشور هنوز دارای حریم نیستند و همچنين با خطر تخریب و همچنين نابودی مواجه شده‌اند.
سستی دفتر ثبت در تعیین حریم به تخریب آثار ملی کشور منجر شده است
کارشناسان میراث‌فرهنگی فعالیت دفتر ثبت آثار تاریخی در ۶سال قبل را چنان ضعیف توصیف نموده اند که بیشتر به تخریب آثار تاریخی منجر شده است نه حفاظت از آثار ثبت ملی شده کشور. ایران در سال شمسي ۷۷حدود ۱۴۰۰اثر ثبت ملی شده داشت که این آمار اکنون به بیش از ۳۲هزار اثر رسیده است. یعنی تعداد آثار ثبت ملی شده ایران ۱۹برابر شده است؛  درحالی‌که روند کند تعیین حریم کنونی نسبت به سال شمسي ۷۷باید ۱۹برابر بیشتر بود. کم‌کاری ،  اهمال و همچنين سستی دفتر ثبت آثار تاریخی و همچنين طبیعی کشور در تعیین حریم آثار ثبت ملی شده به انداز‌ه‌ای است که کارشناسان میراث‌فرهنگی اکنون به همشهری خبر داده‌اند که در صورتي که حتی سالانه موفق به تعیین حریم یکهزار اثر هم شویم ۲۹سال زمان می‌برد تا آثار ثبت ملی شده کنونی تعیین حریم شوند و همچنين با روند کنونی تعیین حریم ۵۰سال دیگر هیچ نشانی از آثار تاریخی ثبت ملی شده بدون حریم نمی‌ماند.