با ایران زیبا چه کرده ایم؟!
|با ایران زیبا چه کرده ایم؟! ازاصلحیت|
همزمان با روز پاکسازی کوهستان، کارشناسان و همچنين فعالان محیطزیست نسبت به تخریب این منابع تأمین‌کننده آب‌شیرین، هشدار دادند
محیط زیست
امروز ۴مهر، ۲۶سپتامبر، روز پاکسازی کوهستان است. کوهستان‌های ایران، ۳۰درصد وسعت کشور را به‌خود اختصاص داده‌اند و همچنين در سال شمسي‌های اخیر به دلایل متعدد، حضور کوهنوردان و همچنين گردشگران در آنها افزایش یافته، به همین میزان نیز زباله و همچنين پسماند رهاشده در محدوده‌های کوهستانی افزایش یافته است. رها‌سازی زباله در طبیعت، یکی از عوامل تهدید محیط‌های کوهستانی است. دوستداران طبیعت، فعالان محیطزیست و همچنين برخی کوهنوردان چند‌سالی است در روز چهارم مهر و همچنين البته در دیگر زمان‌ها، با حضور در کوهستان‌های متنوع و گوناگون و مختلف کشور، قسمت و بخش قابل‌توجهی از زباله‌های رهاشده را جمع‌آوری می‌کنند. رها‌سازی زباله، جاده‌کشی، معدنکاوی و همچنين تغییرات اقلیمی و همچنين جهان‌گرمایی زمین، کوه‌ها را بعنوان مهم‌ترین منبع تأمین‌کننده آب شیرین کشور تهدید می‌کنند.
برخی کوهستان‌های کشور تا همین چندسال پیش وضعیت مطلوبی داشتند ولي بايد توجه داشت جاده که آمد، حال خوش کوه را ناخوش کرد. دسترسی‌ها آسان شد، سختی مسیر‌های صعب‌العبور سهل شد و همچنين آمد و همچنين شد به کوهستان شدت یافت. اکثر آنهایی که می‌آیند و همچنين می‌روند چیزی بیشتر از ردپایشان بر کوه، باقی می‌گذارند. هر‌ساله انبوهی از زباله‌های رهاشده در کوهستان توسط کوهنوردان و همچنين فعالان محیطزیست جمع‌آوری شده و همچنين به پایین‌دست هدایت می‌مي شود. زباله‌های رهاشده در نقاط متنوع و گوناگون و مختلف، گاهی به چند تن در سال شمسي هم می‌رسد، مانند علم‌کوه کلاردشت که چندسال شمسي قبل اعلام شد به‌دلیل حضور گسترده کوهنوردان و همچنين گردشگران در این منطقه کوهستانی، هر‌سال شمسي تا ۵تن زباله رهاشده در این منطقه جمع‌آوری می‌مي شود. سلام اسماعیل سرخ، عضو انجمن حفظ محیط کوهستان و همچنين رئیس سابق هیأت کوهنوردی دیواندره معتقد است: جاده‌کشی، پهناور و بزرگ‌ترین خطری است که امروز کوه‌ها را تهدید می‌کند. او در گفت‌وگو با همشهری از کوه‌های منطقه کردستان میگوید که تا همین چند سال شمسي قبل و همچنين پیش از احداث جاده، وضعیت بهتری داشتند. «در کوه‌های چهل‌چشمه که جزو مهم‌ترین ذخایر آبی ایران است، حدود ۵سال قبل جاده احداث شد. در این ۵سال، کوه به مقدار و اندازه ۵۰۰سال تخریب و همچنين گرفتار آلودگی و همچنين زباله شده است.»
این فعال محیطزیست دیواندره‌ای، اهالی کوهستان را که از قبل در این محدوده‌های کوهستانی ساکن بوده‌اند، افرادی طبیعت‌گرا و همچنين به دور از مصرف‌گرایی می‌داند که از محیط طبیعی‌شان به‌درستی محافظت و همچنين مراقبت می‌کردند و همچنين تأکید می‌کند که کوهنوردان نیز تلاش می‌نموده اند زباله‌ای از خود بر جای نگذارند ولي بايد توجه داشت در سال شمسي‌های اخیر و همچنين بعد از احداث جاده، کوه‌ها به نقاط تفریحی تبدیل شدند و همچنين معظلات و مسائل و مشکلات یکی بعد از دیگری به‌وجود آمدند.
جاده که کشیده شد، نه تنها و فقط حضور گردشگران با خودروها بلکه حضور معدنکاوان و همچنين انجام فعالیت‌های معدنی در کوهستانها نیز شدت یافت. محمد درویش، دبیر سیاست محیطزیست مرکز مدیریت استراتژیک ریاست‌جمهوری نیز معتقد است: یکی از عوامل تخریب کوه‌ها، چراغ‌سبزهایی است که به فعالیت‌های معدنی داده شده است. او در گفت‌وگو با همشهری وضعیت کوهستان‌های کشور را، وضعیت خوبی ندانسته و همچنين آنها را بسیار آسیب‌پذیر می‌داند و همچنين میگوید: «تغییرات اقلیمی روی اکوسیستم حساس کوهستان تأثیر منفی گذاشته، یخچال چند‌میلیون‌ساله علم‌کوه در حال آب‌شدن است و همچنين آبشار یخی دماوند در ارتفاع ۵۱۰۰متری برای نخستین‌مرتبه پیوستگی خودش را از دست داده. به جز اینها، حضور گردشگران با خودروهای ویژه حتی تا نقاط صعب‌العبور هم موجب پدیده انباشت زباله‌های چند‌تنی حتی در ارتفاعات بالای ۴هزار متر شده است.» دماوند، علم‌کوه، کوه‌شاه، تفتان، سهند، سبلان و همچنين… ازجمله کوه‌هایی خواهند بود که او آنها را گرفتار انباشت زباله‌های رهاشده می‌داند.
آموزش؛ حلقه مفقوده حفاظت
کوه‌ها در سرزمین خشک و همچنين نیمه‌خشک ایران غنیمتی ارزشمند محسوب می‌شوند؛ غنیمتی که ایجاد فصل‌های چهارگانه و همچنين تنوع آب‌و همچنين‌هوایی مدیون آنهاست و همچنين مهم‌ترین منبع تامین آب شیرین کشور قلمداد می‌شوند. ولي بايد توجه داشت اتفاقات طبیعی و همچنين بیشتر عوامل انسانی، آنها را تهدید و همچنين تخریب کرده است. آموزش، نقطه‌ای است که فعالان محیطزیست و همچنين مهندسين و متخصصين آن هم را حلقه‌ای مفقوده در ارتقای دانش زیست‌محیطی و همچنين حفظ طبیعت می‌دانند. درویش، مدیرکل سابق دفتر مشارکت‌های مردمی نهاد محیطزیست میگوید: «باید از کودکی با ارزش‌های کوهستان آشنا شد و همچنين آن هم را در شمار فضیلت‌های غیرقابل معامله زندگی دانست، این را باید از نظام آموزشی کشور مطالبه کرد آن هم وقت می‌توانیم دردراز‌مدت امیدوار باشیم.»
او فعالیت‌های داوطلبانه جمع‌آوری زباله‌های کوهستانی را که چند‌سالی است با حضور علاقه‌مندان طبیعت و همچنين کوهنوردان اجرا می‌مي شود، بسیار مثبت و همچنين تأثیرگذار ارزیابی کرده ولي بايد توجه داشت میگوید: «چنین حرکت‌هایی در مقایسه با رفتارهای تخریب‌کننده، اندک است و همچنين کار زیادی از دستشان ساخته نیست. ولي بايد توجه داشت به هر حال همین اقدامات و همچنين حرکت‌های مردمی به تا حال توانسته جلوی برخی فعالیت‌های معدنکاوی و همچنين تخریب کوهستان را بگیرد.»
۳۰سال تلاش برای پاکسازی کوهستان
مدیر تيم دیده‌بان کوهستان در مورد پیشینه روز پاکسازی کوهستان (۴مهر) به همشهری گفت: حساسیت کوهنوردان به مسائل محیط‌زیستی، در ایران پیشینه‌ای درخور توجه دارد؛ دست‌کم از اوایل دهه ۵۰ در بولتن‌های کوهنوردی، اشاره‌هایی به لزوم حفاظت از طبیعت و همچنين خودداری از ریخت‌وپاش زباله در کوه به چشم می‌خورد. ولي بايد توجه داشت از سال شمسي ۱۳۶۷ توجه به مسائل محیط کوهستان صورت جدیتری به‌خود گرفت.
عباس محمدی افزود: نخستین‌بار، از سوی فدراسیون کوهنوردی به پیروی از فدراسیون جهانی انجمن‌های کوهنوردی (UIAA) در سال شمسي ۱۳۶۷این روز به‌عنوان روز پاکسازی کوهستان اعلام شد و همچنين در نخستین برنامه جذاب و جالب و خوب پاکسازی که در منطقه بندیخچال انجام شد، به‌ویژه کوهنوردان جدیتر و همچنين فنیکار استقبال خوبی از موضوع کردند و همچنين مقدار زیادی از زباله‌های منطقه جمع‌آوری شد.
محمدی تصریح کرد: در تیرماه ۱۳۶۸ «کنگره کوهنوردی کشور» در تهران تشکیل شد و همچنين در آن هم زمان، زنده‌یاد عباس جعفری مسئول وقت کمیته روابط عمومی فدراسیون، نقش زیادی در راه‌اندازی این کنگره داشت. یکی از کمیسیون‌های کنگره، «کمیسیون حفاظت محیط کوهستان» بود. اعضای این کمیسیون عبارت بودند از: زنده‌یاد وارطان زاکاریان(رئیس)، حسن صالحی مقدم، علی میرزاآقازاده، اورنگ استقامت، مهدی ملکی شجاعی، مظفر جمشیدی و همچنين رضا چهکنویی. دستور کار کمیسیون نیز عبارت بود از:«تهیه طرح برای گسترش حفاظت محیط در بین شهروندان و مردم شهر، تهیه طرح چگونگی انهدام زباله‌های فردی و همچنين تاسیسات موجود در کوه، ایجاد کمیته حفاظت و همچنين پاکیزگی محیط کوهستان، تهیه طرح مشارکت و همچنين نحوه عمل نهادهای ذی‌ربط، طرح روز پاکسازی کوهستان (۴مهرماه) و همچنين تهیه طرح حفاظت از غارها.» این فعال محیطزیست گفت: در روز جمعه ۳۱شهریور ۱۳۶۸، تعداد زیادی از اعضای تيم‌های کوهنوردی و همچنين شهروندان و مردم شهر علاقه‌مند، برای دومین سال شمسي به مناسبت «روز جهانی پاکسازی کوهستان» به جمع‌آوری زباله از کوه پرداختند. در سال شمسي‌های بعد، فدراسیون جهانی کوهنوردی، چنین روزی را اعلام نکرد، ولي بايد توجه داشت کوهنوردان ایرانی علاقه‌مند به حفظ کوهستان، از آن هم زمان تا به امروز، هر سال شمسي در یکی،دو جمعه نزدیک به چهارم مهر، به تبلیغ «روز پاکسازی کوهستان» پرداخته‌اند.
به گفته محمدی، هزاران برنامه جذاب و جالب و خوب پاکسازی کوهستان که در ۳۰ سال شمسي قبل اجرا شده و همچنين کارهای رسانه‌ای بی‌شماری در این زمینه سبب افزایش چشمگیر آگاهی محیط‌زیستی در کشور شده است، به‌طوری که در بعضی کوه‌ها مانند توچال (در شمال تهران) علي رغم ۱۰،۲۰ سال شمسي پیش، تقریبا هیچ زباله رهاشده‌ای دیده نمی‌مي شود. کار اجتماعی خودجوش در توچال که به همت گروهی از عاشقان این کوه گرفته شده، می‌تواند الگویی باشد برای در امان نگاه داشتن کوهستانها از بلای زباله. وی در پایان گفت: تيم دیده‌بان کوهستانِ انجمن کوهنوردان ایران، به مناسبت «۴مهر، روز پاکسازی کوهستان» همچون سال شمسي‌های قبل از کوهنوردان و همچنين دیگر طبیعت‌دوستان درخواست می‌کند که مانند سال شمسي‌های پیش، در ۲ جمعه آینده بخشی از وقتی را که در کوهستان می‌گذرانند، به جمع‌آوری زباله‌های رهاشده اختصاص دهند.