شهرام ناظری (زاده ۲۹ بهمن ۱۳۲۸ کرمانشاه)، موسیقی دان، موسیقی ساز، خواننده استاد کردی، موسیقی ایرانی موسیقی مقام ایرانی است.
شهرام ناظری در بیش تر آثار از شعرهای مولانا بهره برده‌است و طی ۳۰ سال کار توانسته سبک ی از موسیقی که آمیخته به ادبیات حماسی و عرفانی ایران است را به‌وجود آورد. ناظری علاوه بر بهره‌گیری از شعرهای مولوی در زمینهٔ استفاده و استوارسازی شعر معاصر پارسی بر روی آهنگ سنتی ایرانی هم پیشرو بوده‌است. علاوه بر این‌ها شهرام ناظری از اولین افرادی است که با مصرف از موسیقی مقامی اشعار شاهنامه تاثیر فردوسی را اجرا کرده است. وی تهم اکنون بیش از ۴۰ آلبوم آهنگ منتشر کرده است.
از معروف ترین تصنیف‌های شهرام ناظری می‌توان به تصنیف‌های اندک اندک (شعر مولانا)، آتشی در نیستان (شعر مجذوب علیشاه) شیدا شدم (شعر شهرام ناظری) اشاره کرد، اکثراً از ساخته‌های او هستند . اما تصنیف شیدا شدم یک بار با سازهای غربی در کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان یک بار با سازهای ملی در آلبوم مولویه اجرا شده است. همچنین آثاری که ناظری به زبان مادری‌اش، زبان کردی اجرا کرده شهرت بسياري دارند. از معروف ترین آثار کردی ناظری می‌توان به شیرین شیرین واران وارانه اشاره کرد.شهرام ناظری در کوچۀ یخچالی در محله برزه‌دماغ در کرمانشاه، در خانواده‌ای کرُد زبان و آشنا با موزیک و شعر به جهان آمد. وی صوت دل‌نشینش را از پدر و مادر خویش به یادگار دارد از زمان خردسالی توسط مادرش با شعر و آواز آشنا شد؛ پدرش هم ولوم لطیفی داشت و ضمن آشنایی با گوشه‌ها و ردیف‌های آواز ایرانی، سه‌تار هم می‌نواخت. وی از سبک قدما و خوانندگان آن دیار به خصوص «شیخ داوودی» خوانندهٔ بزرگ آن وقت بهره گرفته نیز داشته‌هایش را در اختیار فرزندش گذاشت.
بزرگ این خانواده، استاد پرویز خان پورناظری (حاجی خان) خود از شاگردان درویش خان کلنل وزیری بوده‌است. اکثر موسیقی دانان کرمانشاه توسط وی با نت موسیقی اصیل ایرانی آشنا شده‌اند.
این محیط مناسب هنری سبب شد تا شهرام ناظری بتواند در سن ۹ سالگی اولین پروگرام ٔ هنری را در رادیوی کرمانشاه همراه با تار زنده یاد درویشی، از نوازندگان معروف آن زمان کرمانشاه، اجرا نماید. بعد از آن در سن ۱۱ سالگی نیز توانست در رادیو تلویزیون ایران چند پروگرام ٔ دیگر آواز ایرانی اجرا نماید . ناظری جهت پر بارتر کردن درک آهنگ خود رابطه بیش تری با پسر عمویش کیخسرو پورناظری (فرزند پرویز خان پورناظری) درویش نعمت علی خراباتی برقرار کرد که این رابطه تأثیر بزرگی بر فهم او از موسیقی محلی کردی ایران داشت.ناظری همواره در پی بهره‌بردن از مکاتب استادان مختلف بوده‌است. وی در سال ۱۳۴۵ برای بهره‌گیری از محضر استادانی چون عبدالله دوامی، نورعلی خان برومند، عبدالعلی وزیری، محمود کریمی و محمدرضا شجریان عازم تهران شد ضمن بهره‌گیری از محضر این اساتید، سه‌تار را هم نزد استادان احمد عبادی، جلال ذوالفنون و محمود هاشمی فرا گرفت. شهرام ناظری به مدت سال در تبریز با نوازندگان و موزیک دانان آن دیار مانند غلامحسین بیگجه‌خانی فرنام قیطانچیان که از شاگردان اقبال آذر بودند در زمینه موسیقی ایرانی کار کرد.
درسال ۱۳۵۴ بنا به پیشنهاد نورعلی‌خان برومند به استخـدام رادیو تلویزیون ایران در آمد و اولین پروگرام ٔ خود را با گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی با مثنوی مولوی ترانه‌ای از شیخ بهایی اجرا کرد، بعد از آن با گروه عارف به سرپرستی حسین علیزاده پرویز مشکاتیان کار خود را ادامه داد. ناظری درسال ۱۳۵۵ در نخستین آزمون موسیقی سنتی ایران با نام باربد شزکت کرد توانست «مقام نخست» را در رشتهٔ آواز در این آزمون به دست آورد. در سال ۱۳۵۶ همراه با گروه سماعی به سرپرستی اصغر بهاری حسن ناهید جهت اجرای کنسرت در جشنوارهٔ توس انتخاب شد.ناظری از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ در آلبوم‌های چاووش به شاره‌های ۲، ۳، ۴، ۷ ۸ را با همکاری گروه‌های شیدا عارف (کانون فرهنگی و هنری چاووش) به سرپرستی محمدرضا لطفی، حسین علیزاده پرویز مشکاتیان آواز خوانی کرد. کانون چاووش با تلاش محمدرضا لطفی و زیر نظر ه. الف. سایه پایه‌گذاری شده بود از آن جایی که این کانون در انقلاب کار می‌کرد، بیش تر محتوای آلبوم‌های چاووش حماسی انقلابی بودند. برخي از آلبوم‌های چاووش (از عبارت چاووش ۲، اولین آلبوم با شهرام ناظری) آلبوم‌های مشترکی بین ناظری و محمدرضا شجریان می‌باشند در آن‌ها این دو هنرمند سرودهای انقلابی زیاد ی را اجرا کرده اند. چاووش ۲ دربرگیرندهٔ دو سرود زیاد دیده شده شب نورد (برادر نوجوونه، باولوم شجریان) آزادی (آن که بنهآدم ، باولوم ناظری) می‌شد. تصنیف بسیار زیاد مشهور ای پدر تاثیر محمدرضا لطفی به یاد آیت الله طالقانی در چاووش ۴ اجرا شد تا حس از دست دادن فردی بزرگ را منتقل نماید .
تصنیف ای پدر در سال ۱۳۵۸ بوسیله استاد محمدرضا لطفی به یاد آیت‌الله طالقانی ساخته شد ولی گاهي به غلط این تصنیف را در سوگ آیت‌الله منتظری می‌نامند در حالی که ایشان در سال ۱۳۸۸ از جهان رفتند.شهرام ناظری آلبوم مثنوی موسی و شبان را با همکاری جلال ذوالفنون بهزاد فروهری، بنمای رخ را با همکاری نوازندگان مرکز حفظ اشاعه موسیقی سنتی ایران گروه مولانا به سرپرستی جلیل عندلیبی، آلبوم ولوم سخن عشق را باهمکاری گروه تنبور شمس و لاله بهار را با همکاری گروه عارف به سرپرستی پرویز مشکاتیان تهیه کرد.
او در سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۴ به روش‌های مختلف مشغول تدریس آهنگ ردیف‌های آوازی به علاقه‌مندان گردید. در این زمان آثار زمستان، بشنو از نی و نجوا را انتشار نمود. از سال ۱۳۶۴ به بعد با همکاری گروه‌های آهنگ ایرانی کارهای قشنگ یی را به بازار موسیقی عرفانی اصیل ایرانی عرضه تهیه که از درخشان‌ترین این آثار می‌توان شورانگیز با همکاری حسین علیزاده، گل صدبرگ آتش در نیستان با همکاری جلال ذوالفنون، یادگار دوست ساقی‌نامه ۱ و ساقی‌نامه ۲ را با همکاری کامبیز روشن‌روان نام برد. در این سال هاست که ناظری آلبوم بی‌قرار را با همکاری گروه جلیل عندلیبی و همين طور کنسرت اساتید موسیقی ایران را با همکاری گروه اساتید موزیک ایران (گروهی به سرپرستی فرامرز پایور) اجرا منتشر کرده است. ضروری است ذکر شود گل صدبرگ معروف ترین اثر شهرام ناظری بسياري از مردم ناظری را با تصنیف اندک اندک (شعر مولانا) اجرا شده در این آلبوم می‌شناسند.
در سالهای دهه هفتاد خورشیدی شهرام ناظری آثار زیاد ی را اجرا نمود که از آن عبارت می‌توان به آلبوم‌های نوروز به همراهی با حسین علیزاده، مهتاب رو را با گروه تنبور شمس (موزیک سازی کیخسرو پورناظری) و دل شیدا را با آهنگ سازی فرامرز پایور اشاره نمود. همکاری ناظری با کامکارها منجر به آفرینش دو تاثیر ماندگار به نام‌های کنسرت کامکارها ۷۶ و کنسرت ۷۷ گشته‌است. وی با انتشار دو آلبوم ساز نو آواز نو سفر به دیگر سو مسیر نوینی از موزیک خویش را نمایان تهیه به طوری که مسافرت به دیگر سو را دکترین موسیقایی می‌داند.شهرام ناظری در دهه هشتاد خورشیدی به پژوهش و مسیریابی جهت آرایه موزیک نوین پرداخت. پژوهش بر نحوه اجرای شاهنامه فردوسی پروژه مولوی که در سال جهان ی مولانا از کار های وی در این سال‌ها می‌باشد. وی در این سال‌ها چندین آلبوم دیگر منتشر کرد که آثار آواز اساطیر، لیلی مجنون، لولیان، مولویه (شور رومی) و مسافرت عسرت از آن عبارت می‌باشند.
در سال ۱۳۹۰ ناظری یک آلبوم موزیک به نام امیرکبیر با آهنگ سازی پژمان طاهری انتشار کرد که بیش تر اشعار آن را شعرهای نو تشکیل می‌دادند. مدتی بعد بعد از ۶ سال تأخیر کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان انتشار شد. این تاثیر مربوط به اجرای ارکستر بزرگ کومیتاس ارمنستان به رهبر ی مایسترو لوریس چکناوریان در سال ۱۳۸۴ می‌باشد که بیش تر قطعات آن به زبان کردی (زبان مادری شهرام ناظری) می‌باشند. اما در این تاثیر ۴ قطعهٔ فارسی نیز به نام‌های زین دوهزاران من ما، شیدا شدم، آواز به همراه چنگ آب حیات عشق اجرا شده است. بیش تر قطعات این آلبوم دربقیه آثار ناظری به همراه سازهای ملی هم اجرا شده‌اند در این اثر در قالب موزیک ارکستری با سازهای غربی آرایه شده‌اند. آلبوم درفش کاویانی، کاوه موزیک ر به آهنگ سازی فرید الهامی و اجرای گروه فردوسی که به زودی انتشار خواهد شد مربوط به اجرای شاهنامه اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی می‌باشد و مانند بسياري از آثار شهرام ناظری تنبور محور می‌باشد.
از کنسرت‌های او در سال ۱۳۹۳ می‌توان به کنسرتش به همراه گروه فردوسی در کرمانشاه (زادگاه شهرام ناظری) اشاره کرد که در آن قطعات کردی بسياري را اجرا کرد ولی بعد از انتها کنسرت برخي از رسانه‌ها اجرای قطعات کردی (به برای قطعه‌ای که به فارسی می‌شد من کرماشانیم فارسی نمی‌دانم) او را مخالف وحدت ملی نامیدند. ناظری در واکنش به این‌ها گفت این انگ‌ها به من نمی‌چسبد، من فرزند کرد هستم که فارسی نمی‌دانم. اما به زبان کردی جان من به فدای تو که فارس هستی، اتفاقاً این شعر مخالف قومیت هاست و می‌گوید جان من فدای تو که فارس هستیاز عبارت کارهای شهرام ناظری که بسیار زیاد مورد تحسین قرار گرفته است تخصیص تمام درآمد سال کار ش به آسیب‌دیدگان پیرانشهر، شین آباد، جزامی‌ها بیماران بی‌بضاعت سرطانی می‌باشد که وی با این کار مبلقی بالغ بر چند صد میلیون را برای امور خیریه قرار داد.ناظری خواننده‌ای است که در آثارش روحیه دوباره تکرار ناپذیری دارد همواره تلاش کرده است که نگرش تجربه‌ای نو را در آواز و موسیقی بوجود آورد. وی تحریرهای ریتمیک و خاصی را از سالهای پایانی دهه هفتاد خورشیدی در آثارش استفاده نمود، از عبارت این آثار می‌توان به آلبوم‌های ساز نو آواز نو، سفر به دیگر سو، لولیان و مولویه (شور رومی) شاره کرد.
حدود سی سال پیش دکتر داریوش صفوت بنیان‌گذار مرکز اشاعه و حفظ موزیک سنتی، اهمیت صوت ناظری را در ویژگیهای حماسی آن تشخیص داد و چنین تشریح نمود که:
در صوت ناظری لنگرها، دندانه‌ها و آکسن‌های خاصی وجود دارد که به آن حس حماسی بخشیده‌است. این لحن حماسی قرن‌ها پیش در آواز ایرانی وجود داشته اما به موارد تاریخی کمرنگ شده به تدریج از بین رفته‌است.
ناظری در اجرای شعرهای مولوی پیشرو همه خوانندگان بوده‌است. آلبوم مثنوی موسی شبان و صوت سخن عشق رویکرد ی به موسیقی شعر عرفانی محسوب می‌شود که ناظری در سالهای پایانی دهه پنجاه سالهای آغازین دهه شصت خورشیدی از خود بر جای گذاشت. همچنین در سال ۱۳۶۴ به مناسبت محترم داشت هشتصمدین زادروز مولوی دو تاثیر گل صد برگ یادگار رفیق را منتشر کرد. تاثیر یادگار رفیق به عنوان اولین سمفونی ایرانی گل صدبرگ به عنوان یکی از پرفروش‌ترین آثار آهنگ ایران، هر دو انقلابی در موسیقی سنتی ایران به‌وجود آوردند. این یادواره بار دیگر دو دهه بعد برای بزرگداشت مولانا، دوباره تکرار شد. از دیگر آثار برجسته ایشان که بر روی شعرهای مولوی اجرا شده می‌توان به آلبوم مولویه (که در خارج از ایران با نام شور رومی شناخته می‌شود) نیز اشاره کرد که از طرف بوستون گلوب و لس آنجلس تایمز به عنوان یکی از پنج آلبوم برتر موزیک سال ۲۰۰۷ در سطح جهان گزینش گردید.یکی از ویژگیهای بارز شهرام ناظری نسبت به خوانندگان هم‌عصرش تذکر ویژهٔ وی به اسطوره‌ها و تحقیق جستجو در خصوص لحن‌های حماسی گمشدهٔ آواز ایرانی است. وی نخستین خواننده‌ای است که جهت شاهنامه خوانی پژوهشی چندین ساله کرد در آمریکا، فرانسه تونس اجراهای صحنه‌ای شاهنامه خوانی داشت.
ناظری شاهنامه را در سه بستر ارائه می‌دهد:
اجرای شاهنامه و ارائهٔ آن با آهنگ مقامی، برگرفته از محیط فکری قومیتهای ایرانی. این نوع، در آکآدم ی کارتاژ تونس که یک شهر تاریخی با قبلی ه ۴ هزار ساله‌است و همين طور در جشنواره سن فلوران فرانسه اجرا شده‌است.
اجرای شاهنامه با ارکستر بزرگ کلامی بر مبنای موزیک دستگاهی. در این بخش ناظری به همراه کیوان ساکت بر روی شاهنامه کار کرده است.
برداشت سوم هم اجرای شاهنامه با گروه اینترنشنال در نیویورک با همراهی حافظ ناظری است که نمونه آن در سال ۲۰۱۰ در سالن کارنگی هال نیویورک اجرا شده‌است.
شهرام ناظری با تلاش ها اجراهایی که تا کنون داشته‌است راه را برای شاهنامه خوانی خوانندگان جوان هموار کرده است. از آلبوم‌هایی که بر طبق اشعار شاهنامه اجرا شده‌اند می‌توان به آلبوم درفش کاویانی، کاوه آهنگ ر اشاره کرد که به زودی انتشار خواهد شد.
